Het vinden van veel bosmiernesten in een bosgebied betekent niet per se dat er veel bosmieren zijn. Pas wanneer de activiteit van mieren op alle nesten is onderzocht, wordt duidelijk hoe vitaal een bosmierpopulatie is.

In onderstaand voorbeeldgebied ten zuidoosten van Hilversum werden in september 2020 76 nesten gevonden waarvan de helft niet meer bewoond was. De meeste nesten waren zelfs in zo’n slechte staat dat wanneer licht over het nest geblazen werd, stof en takjes opwaaiden. Deze kurkdroge nesten waren ook lichter van kleur dan bewoonde nesten. Naast de vervallen nesten werden 17 nesten gevonden die wel in goede staat waren, maar alsnog onbewoond. De helft van alle nesten, 38 stuks, waren wel bewoond, maar niet bijzonder actief. Er werd geen enkel nest gevonden met een normale activiteit, dat wil zeggen dat het druk is met mieren en mierenpaden. Het vinden van zo veel onbewoonde en vervallen nesten wijst op een snelle en forse achteruitgang van de bosmierstand.

Er kunnen verschillende redenen zijn waardoor bosmieren sterk achteruit kunnen gaan. Grootschalige houtoogst is er eentje van, net als het gebruik van bestrijdingsmiddelen op gewassen in de buurt of versnippering van leefgebied. In dit gebied geven de nesten een andere aanwijzing: verdroging. Vrijwel alle nesten, zelfs de bewoonde, waren erg droog en brokkelden af. Een goede vochthuishouding is nodig om de microben in het nest te laten leven. De microben zijn op hun beurt noodzakelijk voor de temperatuurregulatie in het nest, zeker in het voorjaar.

Voor de verdroging in dit voorbeeldgebied zijn vier mogelijke oorzaken aan te wijzen: de winning van grondwater voor drinkwater, bodemverstoring door de aanleg van infrastructuur, drainage elders voor de landbouw en neerslagtekort.